चित्रपटांच्या उत्क्रांतीमार्गातील धातुस्तंभ : २००१ – अ स्पेस ओडिसी

उत्क्रांतीच्या पहिल्या पायरीवर, जेव्हा माणसाचा अद्याप माणूस व्हायचा होता, तेव्हा एका मानवसदृश वानरांच्या कळपापुढे अचानकपणे एक धातुस्तंभ येऊन उभा राहातो. ही वानरं टोळ्या करून राहाणारी आणि पाण्याच्या डबक्यांवरून दुसऱ्या कळपांशी भांडणारी, एकमेकांना घाबरून राहाणारी आहेत. काही वानरं त्या स्तंभाला स्पर्श करतात. स्पर्श केलेल्या वानरांचा कळप नवनवीन युक्त्या वापरून दुसऱ्या कळपांवर सहजी विजय मिळवू लागतो. लक्षावधी वर्षांनंतर चंद्रावर एका अवकाशयानाला तसाच पण आधीच्यापेक्षा मोठा स्तंभ सापडतो. त्या स्तंभाच्या खुणेवरून मानवांचे अजून एक अंतराळयान गुरूच्या दिशेने झेपावते. त्यांना तिकडे काय आढळते, याचा आध्यात्मिक, तात्त्विक, भौतिक आणि वैज्ञानिक पातळीवर घेतलेला रूपकात्मक शोध म्हणजे स्टॅन्ली कुब्रिकची १९६८ सालची श्रेष्ठतम कलाकृती, ‘२००१ – अ स्पेस …Read more »
सोलफुल जॅझ — सोल

रहमानने मला ज्या अनेक गोष्टी दिल्या आहेत त्यांच्यापैकी एक अत्यंत महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे जॅझ. त्याने गेल्या तीन दशकांतील त्याच्या अनपेक्षित रचनांमधून वेळोवेळी जॅझशी ओळख करून दिली आणि माझ्यासाठी जणू एक नवंच दालन खुलं झालं. जे योगदान राजाचं मला व माझ्यासारख्या अनेकांना सिम्फनिक संगीताची गोडी लावण्यात आहे, तेच योगदान रहमानचं आम्हाला जॅझचं वेड लावण्यात आहे. पुढे या वाटेवर हर्बी हॅन्कॉक, सोनी रॉलिन्स, माईल्स डेव्हिस, डायना क्राल वगैरे गंधर्व भेटत गेले आणि सगळा प्रवासच जॅझसारखा उन्मुक्त, उत्फुल्ल होऊन गेला. रहमानला कदाचित कल्पनाही नसेल की, त्याने पेटवलेले हे स्फुल्लिंग २०२० साली अवचितपणे एका चित्रपटाशी वेगळ्याच सुरावटीवर जोडले जाण्यात मदत करेल. मी बोलतोय पिट …Read more »
अर्जुनाचे काऊन्सिलिंग

पांडवांच्या शक्तीचा अत्यंत मोठा भाग असलेला अर्जुन ऐन युद्ध सुरू होण्याच्या काही तास आधी ‘सीदन्ति मम गात्राणि मुखं च परिशुष्यति’ म्हणत हातपाय गाळून बसलाय. हे समोर उभे असलेले माझे भाऊ आहेत, आजोबा आहेत, काका आहेत, सासरे आहेत, नातू आहेत, गुरू आहेत, या स्वजनांशी मी कसा काय लढू असं म्हणत निवृत्तीची भाषा करतोय. श्रीकृष्णाचं देवत्व ज्या अनेक गोष्टींमध्ये सामावलंय, त्यांच्यापैकी एक अत्यंत महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे परिस्थितीचं सर्वंकष आकलन करून चटकन निर्णय घेणे. कृष्णाकडे दोनच उपाय होते, एक तर या ‘अर्जुनविषादयोगा’पुढे मान तुकवायची नाहीतर त्याला त्या अवसादातून बाहेर खेचून आणायचे! पहिला मार्ग सोपा होता, उपनिषदांच्या भाषेत प्रेयस होता पण निवडणारा साक्षात भगवंत …Read more »
नील

Spoiler_Alert स्पॉयलर_अलर्ट [‘टेनेट’ पाहिलेला नसल्यास लेख वाचू नये, रसभंग होण्याची शक्यता आहे. चित्रपट पाहिल्यावरच लेख वाचावा.] ‘टेनेट‘मधील माझं सध्याचं सगळ्यांत आवडतं पात्र नील आहे. एक तर रॉबर्ट पॅटिन्सनने जॉन डेव्हिड वॉशिंग्टनपेक्षा जास्त चांगलं काम केलंय. आणि दुसरं कारण असं की, त्याचं पात्र हे भविष्यातून भूतकाळात आलेलं असल्यामुळे सुरुवातीपासूनच सर्वानुभवी व परिपक्व आहे. त्या मानाने नायकाचे पात्र आत्ता कुठे शिकू लागलेय. या अनुभवाच्याच आधारे नीलने त्याच्या आयुष्याचे तत्त्वज्ञान उभारलेय, “What’s happened, happened”. या तीनच शब्दांमध्ये भौतिकशास्त्रीय आणि तात्त्विक अशा दोन्ही पातळ्यांवर अतिशय सारगर्भ चिंतन आहे. गणित आणि भौतिकशास्त्रात एक सिद्धांत आहे, त्याला ‘केऑस थियरी‘, अर्थात ‘कोलाहल सिद्धांत’ असे म्हणतात. हा सिद्धांत …Read more »
‘टेनेट’ – उलट्या काळाचा सुलटा भविष्यवेध!

चलचित्र बनवणं आणि चित्रपट बनवणं, यात एक मूलभूत फरक असतो. एक उदाहरण देतो. समजा की, चलचित्र म्हणजे कविता आहे. सुरुवातीपासून शेवटपर्यंत काहीतरी एक विधान करणारी. चित्रपट मात्र कवितेसारखा नसतो. चित्रपट म्हणजे सूक्त असते. त्याची प्रत्येक चौकट ही एखाद्या ऋचेसारखी असते, स्वयमेव काही कथा सांगणारी. आणि या चौकटी जेव्हा एकत्र येतात तेव्हा अनेक ऋचा मिळून जसे एक परिपूर्ण आणि काहीतरी गूढ उलगडून सांगावे तसा अर्थ सांगणारे सूक्त बनते, तसा चित्रपट सबंध पाहिला तर चौकटींनी बनलेली परंतु चौकटींपेक्षा भिन्न अशी कथा उलगडते. हा निकष लावला तर मला सांगा, जगात खरोखर किती ‘चित्रपट’ बनतात! इतकी कठोर परीक्षा घेतली तर जगातील काही भलेभले आणि …Read more »
किंचित फुगलेला, पण आवडलेला – सुपरमॅन : रेड सन
‘एमसीयू’ आणि ‘डिसीइयू’ मध्ये दोन मूलभूत फरक होते. मार्टिन स्कॉर्सेसीच्या दृष्टीने मार्व्हलचे चित्रपट हे चित्रपटच नसले, तरीही त्यांनी बॉक्स ऑफिसवर गेल्या दशकभरात अब्जावधी डॉलर्सचा धुमाकूळ घालत चाहत्यांची जवळजवळ एक आख्खी पिढी आपल्या बाजूला वळवली. त्याच आसपास सुरू झालेल्या ‘डिसीइयू’ला मात्र ना समीक्षकांची फारशी दाद मिळवता आलीये ना रसिकप्रियता. अर्थात ‘वंडर वुमन’च्या (२०१६) प्रचंड यशानंतर आणि ‘अक्वामॅन’ (२०१९), ‘शझॅम’ (२०१९) यांच्या निमित्ताने रोख बदलण्यात यशस्वी झाल्यावर हा फरकही हळूहळू पुसट होत चाललाय. परंतु एक फरक मात्र अद्यापही कायम आहे, तो म्हणजे डिसीच्या मालिका आणि विशेषतः त्यांचे अनिमेटेड चित्रपट हे मार्व्हलच्या मालिका व अनिमेटेड चित्रपटांपेक्षा अनेक पटींनी सखोल आणि श्रेष्ठ असतात. (अपवाद …Read more »
कर्तव्य के पथ पर
उत्कर्ष मिलेगा, अपकर्ष भी!कर्तव्य के पथ पर,वेदनाएं मिलेंगी, हर्ष भी! कंकर छेदेंगे पग तुम्हारे,जिह्वाएं ह्रदय भेदेंगी!पंक उछलेगा चरित्र पर,धैर्य कि अंगुली छूटेगी!किंतु रे धीर, तुम चलते रहना,तुम चलते रहना अविचल,जब तक कि गंतव्य ना मिले,चाहे मार्ग में यश मिले संघर्ष भी!! तुम चलते रहना निरलस, पथ में शत-शत मोड आएंगे,आप्त तुम्हारे, साथ तुम्हारा, क्षण में छोड जाएंगे!न ढलेगी कोई रात्रि जब होगी नयनों से वृष्टि नहीं,सम्भव है, कि तुम्हें लगे, भगवान की तुम पर दृष्टि नहीं!तब सोच समझ के करना दोनों, क्रोध भी, मर्ष भी,और अथक चलते रहना धीर,जब तक कि गंतव्य ना मिले,चाहे मार्ग में यश मिले, संघर्ष भी!! …Read more »
एरर्समधून चालणारी ट्रायल – ट्रायल अँड एरर

डॉक्युमेंटरी अथवा माहितीपट हा प्रकार आपल्याला ऐकून आणि पाहून चांगलाच परिचित आहे. जेव्हा डॉक्युमेंटरी हा प्रकार कथाकथनाचे साधन म्हणून मांडला जातो, तेव्हा मात्र त्यातून फिल्ममेकिंगची एक वेगळीच शैली निर्माण होते, त्या प्रकाराला म्हणतात मॉक्युमेंटरी, अर्थातच मॉक-डॉक्युमेंटरी! तसं बघायला गेलं तर डॉक्युमेंटरी आणि मॉक्युमेंटरी यांच्यात फारसा फरक नसतोच. बऱ्याचशा डॉक्युमेंटरीज या एखाद्या विशिष्ट विचारसरणीला वाहून घेतलेल्या, काय निष्कर्ष काढायचाय हे आधीपासूनच पक्के ठरवून असलेल्या आणि त्याच दृष्टीने सबंध मांडणी करणाऱ्या असतात, हे उघड गुपित आहे. फक्त त्या आपल्या झुकावाला निष्पक्षतेचा बेमालूम मुखवटा चढवतात. तर मॉक्युमेंटरीमध्ये कथावस्तूपासून पात्रांपर्यंत सगळेच नकली असते. त्या अनुषंगाने बघायला गेलं तर बऱ्याचशा मॉक्युमेंटरीज या डॉक्युमेंटरीजपेक्षा जास्त प्रामाणिक …Read more »
मौन के महाद्वीप

निशा थीचन्द्रमा थाझील के तीर परतुम थी, मैं थाकिन्तु दोनों के मध्यतब भी थे मौन के द्वीपकुछ नि:श्वासों की दूरी परऔर कुछ शब्दों के समीपवे द्वीप यदि लाँघ पातेसंकोच के बाँध यदि तोड पातेकथा कुछ अन्य मोड लेतीकविता विरह की उँगली छोड देतीविचारों-विचारों में रात्रि ढल गयीअधरों तक आयी बात, टल गयीनिशा, चन्द्रमा तथा झीलतीनों अब भी वहीं हैनहीं है तो केवल मैं और तुमया है कदाचित किसी और समयधारा मेंइस आयाम में तो मौन के द्वीप सम्भवत:अब महाद्वीप बन गए है — © विक्रम श्रीराम एडके
रामरावणयोर्युद्धं रामरावणयोरिव

आज विजयादशमी. आजच्याच दिवशी प्रभू श्रीरामांनी राक्षसराज रावणाचा संहार केला. पण हा संहार नेमका केला कसा? काय अस्त्र वापरलं? रावणाच्या मृत्यूच्या क्षणी नेमकं काय घडलं? समकालीन वाल्मिकींनी रामायणात या बद्दल सविस्तर लेखन केलं आहे. वाल्मिकी लिहितात, राम आणि रावणामध्ये द्वैरथ युद्ध झाले (युद्धकांड, स. १०७, श्लो. १). दोन्ही बाजूचे सैन्य लढायचे सोडून त्यांचेच युद्ध पाहात बसले (तत्रोक्त २). राम आणि रावण दोघांनाही स्वतःच्या विजयावर पूर्ण विश्वास होता (७). रावणाने त्वेषाने रामाच्या रथावरील ध्वज तोडण्यासाठी बाण चालवले, पण तो असफल झाला (९). रामानेही उट्टे काढण्यासाठी महासर्पासारखा असह्य व ज्वलंत बाण रावणाच्या ध्वजावर सोडला. हा बाण नेमका रावणाचा ध्वज फोडून जमिनीत जाऊन …Read more »
Categories
- A R Rahman (12)
- Bajirao (11)
- Bhagavad Geeta (2)
- Cinema (36)
- Comics (2)
- Hindutva (32)
- History (33)
- Music (4)
- Poetry (52)
- Politics (29)
- Pravaas Chitre (3)
- Ramayana (5)
- Reviews (40)
- Savarkar Katha (3)
- Sawarkar (5)
- TV (12)
- Uncategorized (18)
- Vaidik Knowledge (14)
- कथा (11)
- स्फुट लेख (30)
Featured Downloads
- Akashwani Interview On Swami Vivekanand (1867 downloads)
- An_Interesting_Interview (1482 downloads)
- Bhagwan_Parshurama (1542 downloads)
- Interview-of-Shri.-Vikram-Edke-on-Swami-Vivekananda (1150 downloads)
- Interview_on_Bhagatsingh_Rajguru_Sukhdeo (1411 downloads)
- Parashuram Speech (2192 downloads)
- Raja Shivachhatrapati Speech (1906 downloads)
- Sawarkar Ani Dalitanche Shalapravesh Aandolan (1268 downloads)
- Sawarkaranvaril Aakshepanche Khandan (1684 downloads)
- Tarunansamoril_Aahwane_ani_Swami_Vivekananda (1092 downloads)
Vikram Edke’s Lyrics in ‘Rotaract CHANGE Anthem’
Menu
Recent Posts
- चित्रपटांच्या उत्क्रांतीमार्गातील धातुस्तंभ : २००१ – अ स्पेस ओडिसी January 10, 2021
- सोलफुल जॅझ — सोल December 28, 2020
- अर्जुनाचे काऊन्सिलिंग December 27, 2020
- नील December 17, 2020
- ‘टेनेट’ – उलट्या काळाचा सुलटा भविष्यवेध! December 6, 2020
- किंचित फुगलेला, पण आवडलेला – सुपरमॅन : रेड सन November 28, 2020
- कर्तव्य के पथ पर November 22, 2020
- एरर्समधून चालणारी ट्रायल – ट्रायल अँड एरर November 11, 2020
- मौन के महाद्वीप November 1, 2020